Voor ik begon te schrijven had ik bedacht dat ik iets zou gaan zeggen over oncontroleerbaarheid en veranderlijkheid, over onvoldaanheid, de 3 kenmerken van het zijn, van het leven. Het leven is, in de ogen van Boeddha veranderlijk, onvoldaan en oncontroleerbaar. Maar al schrijvend en levend met deze thema’s werd het een bijdrage over saaiheid en drama, twee vormen die oncontroleerbaarheid en onvoldaanheid in mijn eigen ervaring aanneemt.
de saaiheid van de retraite
Deze dagen is alles geregeld, ons natje en droogje, de tijden en het bellen, de stilte. Van de buitenkant is de retraite saaiheid en ik begin altijd aan de buitenkant. Alle drama’s in de werkelijkheid zijn opzij gezet, geen baas die foute dingen doet, geen vanzelf groeiende misverstanden, geen stress, geen drukte om alles wat nog af moet voor ik op retraite kan. Nee er is zitten of traag lopen. Zolang je in je denkhoofd zit en retraite doet, is alles saai. Geen gezellig praatje, geen smeuïge ruzie, geen verontwaardiging. Wat mij betreft heb ik hier altijd last van tijdens retraites, van de saaiheid. Vooral in het begin.
Ik weet wat de bedoeling is, ik ben hier en nu: het volgen van de beweging van de buik bij de ademhaling, jeuk, de beweging van het ademhalen, vermoeidheid, herinnering, ademhalen, pijn in je schouderblad, de beweging van de buik, jeuk, een felle herinnering, neiging te willen wiebelen, op te willen staan, oordeel: wat saai hier, gedachte: die daar valt zo in slaap, de beweging van de buik, enz. Ik volg de beweging van de buik bij de ademhaling en benoem de gedachten en emoties die opkomen, en keer zo weer terug tot aandacht en de beweging van de buik.
Van te voren denk ik aan rust en stilte, aan bomen en samen met anderen zijn in concentratie. Als ik hier ben is dat er allemaal ook, maar de onvoldaanheid overheerst. En vooral de saaiheid. Als ik hier ben, wil ik weg. Ik wil alle kanten uitvluchten, interessant leven, spanning, drama liever dan saaiheid.
Waarvoor ben ik hier, denk ik dan. Pest ik mezelf door hier te blijven? Wat helpt het me om de saaiheid te verdragen? Dit is toch niks voor mij.
drama’s tijdens de retraite
Ik raak geïrriteerd over de saaiheid en zo ontstaat er iets nieuws: het drama wordt geboren: ontsnappingsfantasieën, kwade gedachten over anderen in de zaal, angstige oordelende gedachten over mijn eigen fluttige spirituele ontwikkeling, woede op wie deze onzin heeft uitgevonden, wanhoop of ik het wel goed begrepen heb, dat de anderen het beter lijken te doen dan ik, noem maar op.
Gedachten dus over wat ik hier zit te doen, gedachten over wat jullie doen, gedachten over gisteren, morgen. Gedachten die tot drama worden, ruzies die zich afspelen, verdedigings¬redes die ik afsteek, boze gedachten.
Drama’s creëer je met je denkhoofd. Negentig procent van de drama’s die je in werkelijkheid meemaakt worden gecreëerd omdat je wordt meegesleurd door de creaties van je denkhoofd. Je denken creëert het drama. Je hebt de fantasieën, de interpretaties, jij bent het die kleur geeft aan je gedachten, jij voedt je emoties met je gedachten, de beschuldigingen, de te snelle reacties.
Maar in de retraite weerhouden we onszelf ervan om uiterlijke drama’s uit te leven. We geven ze geen kans. Er is alleen het drama in je hoofd. En dat is al erg genoeg.
En dan is weer een nieuw soort saaiheid, de waanzinnig saaie activiteit om steeds weer die opwindende gedachtecarrousel te stoppen. Want die drama’s die je afleiden – die stop je. Dat is de beoefening. Ze te stoppen. Niet om ze weg te duwen, nee. Het is een nabij zijn aan het drama en de emoties en tegelijkertijd deze te stoppen. Je voelt het wel – en intens ook – maar je laat je niet meesleuren. Je staat midden in het oplaaiend vuur maar je dooft het door het geen zuurstof meer te geven.
Alles dus om je over op te winden, alles je af te leiden van waar je bent. Híer ben je, met die gedachten die je steeds weer stopt. Ja, steeds weer stop ik het drama dat zich al weer ontvouwt, het drama dat zich in mijn hoofd afspeelt. Hoe vaak? Ontelbaar vaak laat ik die drama’s los, smoor ze in de kiem, stop ze.
Zo ren ik tussen mijn saaiheid en mijn drama heen en weer. En ik weet dat de beoefening is om het allemaal te onderkennen, te voelen, te benoemen en het niet serieus te nemen. Als sneeuw voor de zon verdwijnt alle drama. Drama is er om te stoppen.
wat verdringt de saaiheid
En de saaiheid, wat gebeurt er met de saaiheid? Het lukt me niet om die zo te stoppen als je drama stopt. Gedachten en drama kun je onderbreken, saaiheid niet.
Ik ga wat meer naar de saaiheid toe, adem hem in en uit, blijf erbij en onderzoek. Wat is mijn saaiheid, als ik er dicht bij blijft? De saaiheid voelt als een soort afstandelijkheid – het voelt zelfs als cynisme, als de wens op afstand te blijven.
Ontdekking: zolang ik denk en oordeel is er saaiheid. Saaiheid wordt veroorzaakt door het denken, zonder denkend oordelen geen afstand, geen cynisme, geen saaiheid. Omdat het denken tussen mij en het hier en nu instaat is er saaiheid.
Ik kan niet de saaiheid stoppen – maar ik kan wel het denken en het oordelen stoppen, het denken dat de saaiheid creëert. Is er iets dat me daarbij helpt?
Ja, als ik zover ben dan herken ik het weer, als ik die carrousel van drama en saaiheid een paar keer heb doorlopen wordt er iets andere geboren. Er is ineens iets anders, iets dat openend is, iets dat luchtig maakt, iets dat relativeert. Iets dat de saaiheid overwint, dat het denken opzij zet. Ze heet “nieuwsgierigheid” en ze doet me glimlachen om mijn oordelen. O kijk, dit keer ziet de carrousel er zus uit, ziet de saaiheid er zo uit, richt het drama zich op dit of dat.
En ik begin benieuwd te worden naar hoe het zal gaan, wat het eigenlijk ís, dat er nú gebeurt. Ik realiseer me dat ik wat anders verwacht dan wat er gebeurt. Het drama in mijn hoofd lijkt niet op wat zich in de werkelijkheid afspeelt. Alles is altijd anders – zeg ik tegen mezelf. Dan moet ik lachen, want inderdaad alles loopt altijd weer anders dan ik denk dat het zou kunnen lopen, anders dan ik verwacht, anders dan waar ik bang voor ben, anders dan alles scenario’s die ik in mijn drama’s maak, anders dan waar ik op hoop.
Mijn nieuwsgierigheid naar wat er gebeurt hier en nu is geboren. Het is de verwondering over hoe snel die ene gedachte er ineens is, met alle emoties in haar kielzog, of verwondering over het chagrijn in mijn gedachten. De verwondering over hoe dit pijntje voelt, over hoe hardnekkig het pijntje lijkt en hij toch ineens weg is.
Fascinerend, interessant en alles is anders dan ik verwacht.
Nieuwsgierigheid verdringt gedachten en maakt het hoofd luchtig. Hoe meer verwondering des te zachter die nieuwsgierigheid wordt, minder actief. Het wordt oplettendheid, het wordt aandacht, aandachtig aanwezig zijn.
slot
Er kan drama zijn in je hoofd, dat zijn gedachten die emoties voeden. Er kan saaiheid zijn, onvoldaan¬heid, dat is denken dat afstand neemt, dat verlangen naar drama. En hoe langer ik er in zit, des te meer kom ik tot dit inzicht: dat onvoldaanheid gaat over het Hier en Nu maar dan beleeft vanuit het denken. Ze worden saaiheid en drama in mijn denkhoofd.
Maar het goede nieuws is dat alles altijd weer anders is dan je denkt. En als er nieuwsgierigheid is, dan is het Hier en Nu een zachte kracht van aandacht en verwondering over alles wat verschijnt.
Diana Vernooij, deelnemer sinds 2004
terug naar: start
Dit is de site van Diana Vernooij